آخرین تاریخ آپدیت 2024-01-11 توسط مریم فرجی
تشنج (convulsions) می تواند علائم گوناگونی داشته باشد. صرع نوعی اختلال تشنج محسوب می شود. این بیماری یک اختلال مغزی است که باعث تشنج های مکرر می شود. انواع مختلفی از صرع وجود دارد. در برخی افراد می توان علت را شناسایی کرد. در برخی دیگر، علت مشخص نیست.
براساس گزارش بنیاد صرع، تخمین زده می شود که از هر 26 نفر، 1 نفر به این اختلال مبتلا می شود. صرع افراد را از هر جنس، نژاد، پیشینه قومی و سنی تحت تاثیر قرار می دهد.
علائم تشنج می تواند بسیار متفاوت باشد. ممکن است برخی افراد در طی تشنج هوشیاری خود را از دست بدهند اما برخی دیگر این کار را نمی کنند. برخی از افراد در حین تشنج برای چند ثانیه خیره می شوند. برخی دیگر ممکن است به طور مکرر دست یا پاهای خود را تکان دهند، حرکاتی که به عنوان تشنج یا اسپاسم شناخته می شوند.
تشنج کردن به این معنا نیست که شما به طور حتم به صرح مبتلا هستید. صرع در صورتی تشخیص داده می شود که حداقل دو تشنج غیرقابل تحریک با فاصله حداقل 24 ساعت داشته باشید. تشنج های بی دلیل علت مشخصی ندارند.
درمان با دارو یا گاهی اوقات جراحی می تواند تشنج (convulsions) را برای اکثر افراد مبتلا به صرع کنترل کند. برخی از افراد نیاز به درمان مادام العمر دارند. برای دیگران، تشنج در نهایت از بین می رود.
فهرست مطالب
علائم
علائم تشنج بسته به نوع تشنج متفاوت است. از آن جایی که صرع به دلیل فعالیت خاصی در مغز ایجاد می شود، تشنج می تواند بر هر فرآیند مغزی تأثیر بگذارد. علائم تشنج شامل موارد زیر است.
- سردرگمی موقت
- نگاه خیره
- ماهیچه های سفت
- حرکات تکان دهنده غیرقابل کنترل اعضای بدن اعم از بازوها و پاها
- از دست دادن هوشیاری یا آگاهی
- علائم روانی مانند ترس، اضطراب یا دژاوو.
گاهی اوقات، افراد مبتلا به صرع ممکن است تغییراتی در رفتار خود داشته باشند. آن ها همچنین ممکن است علائم روان پریشی از خود بروز دهند.
اکثر افراد مبتلا به این بیماری معمولاً هر بار یک نوع تشنج را تجربه می نمایند. علائم معمولاً از قسمتی به قسمت دیگر مشابه است.
بیش تر بخوانید: معرفی برترین متخصص تشنج کودک و بزرگسال در تهران
علائم هشدار دهنده تشنج (convulsions)
برخی از افراد مبتلا به تشنج کانونی علائم هشدار دهنده را در لحظاتی قبل از شروع تشنج تجربه می کنند. این نشانه های هشدار دهنده به عنوان هاله در نظر گرفته می شود. این هاله ممکن است شامل یک احساس در معده و یا ممکن است شامل احساسی مانند ترس باشند. برخی از افراد ممکن است احساس دژاوو داشته باشند. این هاله همچنین ممکن است طعم یا بو باشد. حتی ممکن است بصری باشد، مانند یک نور ثابت یا چشمک زن، یک رنگ یا یک شکل. برخی افراد ممکن است دچار سرگیجه و از دست دادن تعادل شوند. دیگران ممکن است چیزهایی را ببینند که وجود ندارند، که به عنوان توهم شناخته می شوند.
انواع تشنج
تشنج ها بر اساس نحوه و مکان شروع فعالیت مغزی که باعث تشنج (convulsions) می شود، به دو دسته کانونی یا عمومی طبقه بندی می شوند.
هنگامی که به نظر می رسد تشنج ناشی از فعالیت فقط در یک ناحیه از مغز باشد، به آن ها تشنج کانونی می گویند که به 2 دسته تقسیم بندی می شوند.
- تشنج کانونی بدون از دست دادن هوشیاری
این تشنج ها که زمانی تشنج جزئی ساده نامیده می شدند، باعث از دست دادن هوشیاری نمی شوند. آن ها ممکن است احساسات و یا نحوه ظاهر، بو، احساس، مزه یا صدا را تغییر دهند. برخی افراد دژاوو را تجربه می کنند.
- تشنج کانونی با اختلال در آگاهی
این تشنج ها که تشنج های جزئی پیچیده نامیده می شوند، شامل تغییر، از دست دادن هوشیاری یا آگاهی هستند. این نوع تشنج ممکن است در خواب به نظر برسد. در طی تشنج کانونی با اختلال در هوشیاری، افراد ممکن است به فضا خیره شوند و به روش‌های معمولی به محیط پاسخ ندهند.
آن ها همچنین ممکن است حرکات تکراری مانند مالش دست، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن به صورت دایره ای را انجام دهند. علائم تشنج کانونی ممکن است با سایر اختلالات عصبی مانند میگرن، نارکولپسی یا بیماری روانی اشتباه گرفته شود. برای تشخیص صرع از سایر اختلالات به معاینه و آزمایش کامل نیاز است.
انواع تشنج کانونی
ما در این بخش قصد داریم به انواع تشنج کانونی بپردازیم.
- تشنج لوب فرونتال
تشنج لوب فرونتال از قسمت جلویی مغز شروع می شود. این بخشی از مغز است که حرکت را کنترل می کند. تشنج لوب پیشانی باعث می شود افراد سر و چشم خود را به یک سمت حرکت دهند.
وقتی با آن ها صحبت می شود پاسخی نمی دهند و ممکن است فریاد بزنند یا بخندند. آن ها ممکن است یک دست را دراز کنند و بازوی دیگر را خم کنند. آن ها همچنین ممکن است حرکات تکراری مانند تکان دادن یا رکاب زدن دوچرخه انجام دهند.
- تشنج لوب تمپورال
تشنج لوب تمپورال در نواحی از مغز به نام لوب تمپورال شروع می شود. لوب های گیجگاهی احساسات را پردازش می کنند و در حافظه کوتاه مدت نقش دارند. افرادی که این تشنج ها را دارند اغلب هاله را تجربه می کنند.
هاله ممکن است شامل احساسات ناگهانی مانند ترس یا شادی، طعم یا بوی ناگهانی، احساس دژاوو، یا احساس بالا آمدن در معده باشد. در طی تشنج، افراد ممکن است هوشیاری خود را نسبت به محیط اطراف خود از دست بدهند، به فضا خیره شوند، لب های خود را بکوبند، مکرراً ببلعند یا بجوند، یا حرکات غیرعادی انگشتان خود داشته باشند. تشنج لوب اکسیپیتال. این تشنج ها در ناحیه ای از مغز به نام لوب اکسیپیتال شروع می شوند.
این لوب بینایی و نحوه دید افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. افرادی که این نوع تشنج را دارند ممکن است توهم داشته باشند. یا ممکن است در حین تشنج (convulsions) مقداری یا تمام بینایی خود را از دست بدهند. این تشنج همچنین ممکن است باعث پلک زدن یا حرکت چشم شود.
انواع تشنج عمومی
تشنج هایی که تمام نواحی مغز را درگیر خود می نمایند، تشنج عمومی نام گذاری می شوند. تشنج عمومی شامل موارد زیر است.
- تشنج غیبت؛ تشنج غیبت، که قبلا به عنوان تشنج پتی مال شناخته می شد، معمولا در کودکان رخ می دهد. علائم این نوع از تشنج، شامل مواردی نظیر خیره شدن به بخشی از فضا با یا بدون انجام حرکات ظریف بدن است. حرکات ممکن است شامل پلک زدن یا ضربه زدن به لب باشد و فقط 5 تا 10 ثانیه طول بکشد. تشنج غیبت ممکن است بارها و به صورت خوشه ای در طول شبانه روز اتفاق بیافتد. میانگین وقوع این اتفاق، حدودد 100 بار در روز است. این عمل می تواند موجب از دست دادن موقتی هوشیاری گردد.
- تشنج تونیک؛ این تشنج ها معمولاً عضلات پشت، بازوها و پاها را تحت تأثیر قرار می دهند و ممکن است باعث افتادن روی زمین شوند.
- تشنج آتونیک؛ تشنج آتونیک که به عنوان تشنج قطره ای نیز شناخته می شود، باعث از دست دادن کنترل عضلات می شود. از آن جایی که این اغلب پاها را تحت تاثیر قرار می دهد، اغلب باعث سقوط ناگهانی یا افتادن روی زمین می شود.
- تشنج کلونیک؛ تشنج کلونیک با حرکات مکرر یا ریتمیک تکان دهنده ماهیچه همراه است. به طور معمول این نوع از تشنج ممکن است اعضایی نظیر گردن، ضورت و بازوها را درگیر نماید.
- تشنج میوکلونیک؛ در حالت کلی این نوع تشنج به صورت ناگهانی به وقوع می پیونند. قسمت های درگیرشده توسط این تشنج بازو و پا می باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر با اورژانس تماس بگیرید.
- تشنج بیش تز از 5 دقیقه به طول بیانجامد.
- پس از توقف تشنج، تنفس یا هوشیاری بر نمی گردد.
- تشنج دوم بلافاصله دنبال می شود.
- تب شدید
- بارداربودن
- مبتلا به دیابت
- آسیب به خود در پی تشنج (convulsions)
- وقوع دوباره تشنج با وجود قرص ضدتشنج
علت تشنج
در بیش تر مواقع نمی توان صرع را شناسایی نمود. البته می توان با برخی از علائم احتمال وجود صرع را پیش بینی کرد.
- تاثیر ژنتیکی؛ برخی از انواع صرع در خانواده ها دیده می شود. در این موارد، احتمالاً یک تأثیر ژنتیکی وجود دارد. محققان برخی از انواع صرع را با ژن های خاصی مرتبط کرده اند. اما برخی افراد مبتلا به صرع ژنتیکی هستند، که ارثی نیست.
تغییرات ژنتیکی می تواند در کودک بدون اینکه از والدین منتقل شود رخ دهد. برای اکثر مردم، ژن ها تنها بخشی از علت صرع هستند. گروهی از ژن ها قادراند فرد متشنج را در برابر انواع شرایط محیطی حساس تر نمایند.
- عوامل در مغز؛ تومورهای مغزی می توانند باعث صرع شوند. صرع همچنین ممکن است به دلیل شکل گیری رگ های خونی در مغز ایجاد شود. افراد مبتلا به بیماری های عروق خونی مانند ناهنجاری های شریانی وریدی و ناهنجاری های غاری ممکن است دچار تشنج (convulsions) شوند. و در بزرگسالان بالای 35 سال، سکته مغزی علت اصلی صرع است.
- عفونت ها مننژیت، HIV، آنسفا‌لیت ویر‌وسی و برخی عفونت های ا‌نگلی می توانند باعث صرع شوند.
- آسیب قبل از تولد قبل از تولد؛ نوزادان به آسیب مغزی حساس هستند که ممکن است توسط عوامل مختلفی ایجاد شود. آنها ممکن است شامل عفونت در مادر، تغذیه نامناسب یا کمبود اکسیژن باشند. این آسیب مغزی قادر است موجب صرع یا فلج مغزی گردد.
- اختلالات رشدی؛ صرع گاهی اوقات می تواند با اختلالات رشدی رخ دهد. افراد مبتلا به اوتیسم بیشتر از افراد بدون اوتیسم در معرض ابتلا به صرع هستند.
عوامل افزایش دهنده صرع
عوامل خاصی ممکن است خطر ابتلا به صرع را افزایش دهند.
- سن؛ شروع صرع در کودکان و بزرگسالان بیشتر شایع است، اما این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد.
- سابقه خانوادگی؛ اگر سابقه خانوادگی صرع دارید، ممکن است در معرض افزایش خطر ابتلا به اختلال تشنج باشید.
- جراحت سر؛ صدمات وارده به سر در برخی موارد می تواند موجب بروز صرع شود. شما می توانید با بستن کمر‌بند ایمنی هنگام سواری در ماشین و با استفاده از کلاه ایمنی هنگام دوچرخه سواری، اسکی، موتورسیکلت سواری یا انجام فعالیت های دیگر با خطر بالای آسیب به سر، خطر خود را کاهش دهید.
- سکته مغزی و سایر بیماری های عروقی؛ سکته مغزی و سایر بیماری های عروق خونی می توانند باعث آسیب مغزی شوند. آسیب مغزی ممکن است باعث تشنج و صرع شود. شما می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌ها اقداماتی انجام دهید، از جمله محدود کردن مصرف الکل و اجتناب از سیگار، خوردن یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم.
- زوال عقل؛ زوال عقل قادر است خطر ابتلا به صرح را در بزرگسالان – افراد مسن به طرز چشم گیری افزایش دهد.
- مغز؛ عفونت هایی مانند مننژیت که باعث التهاب در مغز یا نخاع می شود، می تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
کو‌د‌کا‌نی که به دلیل تب بالا دچار تشنج می شوند، معمولاً به صرع مبتلا نمی شوند. خطر صرع در صورتی افزایش می یابد که کودک تشنج طو‌لانی مدت همراه با تب، بیماری دیگر سیستم عصبی یا سابقه خانوادگی صرع داشته باشد.
بیش تر بخوانید: بهترین متخصص مغز و اعصاب باتجربه تهران در سال 1402
در برخی از مواقع تشنج کردن می تواند شرایطی را برای ما و دیگران به وجود بیاورد که برای هر طرفین خطرناک است.
عوارض این بیماری
- افتادن؛ اگر در حین تشنج (convulsions) زمین بخورید، می توانید سر خود را زخمی کنید یا استخوانی را بشکنید.
- غرق شدن؛ اگر مبتلا به صرع هستید، به دلیل احتمال تشنج در آب، 13 تا 19 برابر بیشتر از بقیه افراد در هنگام شنا یا حمام کردن غرق می شوید.
- تصادفات اتومبیل؛ تشنجی که باعث از دست دادن هوشیاری یا کنترل می شود، اگر در حال رانندگی با ماشین یا کار با تجهیزات دیگر هستید، می تواند خطرناک باشد.
بسیاری از ایالت ها دارای محدودیت های گواهینامه رانندگی مربوط به توانایی راننده در کنترل تشنج هستند. در این ایالت ها، حداقل زمانی وجود دارد که راننده باید قبل از اینکه اجازه رانندگی داشته باشد، از ماه ها تا سال ها عاری از تشنج باشد.
- مشکلات خواب؛ افرادی که مبتلا به صرع هستند نیز معمولاً مشکلات خواب دارند، مانند مشکل در به خواب رفتن یا ماندن در خواب، که به نام بی خوابی شناخته می شود.
- عوارض بارداری؛ اگر صرع دارید و قصد باردار شدن را دارید، در حین برنامه ریزی برای بارداری خود از پزشک کمک بگیرید.
- اکثر زنان مبتلا به صرع می توانند باردار شوند و بچه های سالمی داشته باشند. بسیار مهم است که با تیم مراقبت های بهداشتی خود برای برنامه ریزی بارداری خود صحبت کنید.
- مشکلات حافظه؛ افراد مبتلا به برخی از انواع صرع مشکلات حافظه دارند.
مسائل مربوط به سلامت عاطفی
افراد مبتلا به صرع بیشتر در معرض مشکلات روانی هستند. مشکلات ممکن است در نتیجه مقابله با خود بیماری و همچنین عوارض جانبی دارو باشد. مشکلات سلامت عاطفی که ممکن است بر افراد مبتلا به صرع تاثیر بگذارد عبارتند از:
- افسردگی
- اضطراب
- افکار و رفتارهای خودکشی
سایر عوارض تهدید کننده زندگی صرع غیرمعمول هستند اما ممکن است رخ دهند که عبارتند از:
- وضعیت صرع؛ این وضعیت زمانی رخ می دهد که در حالت فعالیت تشنجی مداوم باشید که بیش از پنج دقیقه طول می کشد.
اگر فردی دچار تشنج شد چه باید کرد؟
بسیاری از مردم مطمئن نیستند که وقتی فردی دچار تشنج می شود چگونه واکنش نشان دهند. رفتار صحیح آنقدرها هم پیچیده نیست. چند قانون می تواند به شما در انجام صحیح این امر کمک کند.
تشنج انواع مختلفی دارد. همچنین بستگی به شدت تشنج و موقعیت دارد که چگونه بهترین رفتار را انجام دهیم. اساساً مهمترین چیز حفظ آرامش و محافظت از قربانیان در برابر آسیب است. بیشتر تشنج ها خطرناک نیستند و در عرض چند دقیقه از بین می روند.
تشنج جزئی و تشنج با اختلال هوشیاری
برخی از افراد فقط برای مدت کوتاهی دچار انقباضات عضلانی می شوند. معمولاً با چنین تشنج های کوچک خطری وجود ندارد. با این وجود، افراد آسیب دیده می توانند بسیار ناامن یا مضطرب باشند و پس از آن احساس بدی داشته باشند. سپس حمایت از آن ها و ایجاد امنیت می تواند مهم باشد.
در برخی از تشنج ها، هوشیاری مختل می شود. کسانی که دچار چنین تشنجی می شوند ممکن است گیج یا سرگردان به نظر برسند. در این شرایط، ممکن است فرد موردنظر خود را در معرض خطر قرار دهد. به عنوان مثال ممکم است فرد متشنج به خیابان بدود. در صورت بروز چنین مشکلی، همچنان باید آن ها را با آرامش و بدون خشونت از موقعیت خارج کنید.
بیش تر بخوانید: تومور مغزی + معرفی بهترین متخصص مغز و اعصاب 2023
تشنج های بزرگ
برای تشنج‌های بزرگ – زمانی که فردی در سراسر بدن خود اسپاسم دارد، زمین می‌خورد و هوشیاری خود را از دست می‌دهد، دستورالعمل‌های زیر اعمال می‌شود:
- محافظت در برابر صدمات: توجه به سر بسیار مهم است. به عنوان مثال، می توانید یک ژاکت یا بالش زیر سر خود بگذارید، عینک خود را بردارید و اشیاء خطرناک را از دسترس خارج کنید. تحت هیچ شرایطی نباید فرد آسیب دیده را در حین تشنج نگه داشت یا به زمین هل داد. باید اجازه دهید تشنج تا آنجا که ممکن است ادامه یابد.
- مجاری تنفسی خود را تمیز نگه دارید: اگر لباستان دور گردنتان تنگ است، باید آن را گشاد کنید. فرد مبتلا ممکن است زبان خود را گاز بگیرد. اما در هنگام تشنج نباید دهان خود را باز کند یا جسمی را بین دندان های خود قرار دهد. پس از حمله، مهم است که بررسی کنید که راه هوایی پاک باشد.
- آنجا بمانید: شخص مورد نظر را تنها نگذارید.
- به مدت زمان تشنج نگاه کنید: معمولاً تشنج به طور ناگهانی شروع می شود و پس از 1 یا 2 دقیقه پایان می یابد. به ندرت یک تشنج بیش از پنج دقیقه طول می کشد. اگر این بحران بیش تر از یک دقیقه طول کشید باید با شماره گیری 112 با پزشک اورژانس تماس بگیرید.
- بعد از تشنج بمانید و کمک کنید: ممکن است مدتی طول بکشد تا فردی که تشنج داشته به هوش بیاید. شاید فرد موردنظر نیاز به راهنمایی داشته باشد. برخی افراد بسیار خسته هستند و می خواهند فورا بخوابند. بهتر است آنها را در موقعیت کناری ثابت قرار دهید. همچنین رعایت احساس شرم و پرهیز از تجمع تعداد زیادی از افراد در انظار عمومی در صورت تشنج بسیار مهم است. همچنین ممکن است در حین حمله ادرار به طور ناخواسته نشت کند. به همین جهت انداختن پتو و یا ژاکت بر روی بیمار توصیه می شود.
