بیماری آلزایمز چیست و چگونه درمان می شود.

آخرین تاریخ آپدیت 2023-09-19 توسط

بیماری آلزایمر (Alzheimer)، شایع ترین شکل زوال عقل در سراسر جهان است (60-70٪ از کل موارد زوال عقل) و یک اختلال عصبی پیشرونده است. اگرچه حدود 10 تا 15 درصد موارد ژنتیکی هستند، اکثریت قریب به اتفاق موارد پراکنده هستند و به عوامل زیادی نسبت داده می شوند.

بیماری آلزایمر چیست؟

آلزایمر یک بیماری مزمن و تدریجی درون مغزی است که باعث تخریب و خسارت به سلول‌های عصبی مغزی می‌شود. این بیماری باعث کاهش حافظه، توجه، اندیشه و زبان شناختی فرد مبتلا می‌شود و در نهایت می‌تواند به از دست دادن توانایی‌های روزمره و شناختی فرد منجر شود.

آلزایمر عموماً یک بیماری در سنین بالا است و در سنین بالای 65 سال شایع‌تر است. با این حال، ابتلا به زوال عقل بخشی طبیعی از پیری نیست. در موارد نادرتر، آلزایمر می‌تواند افراد بسیار جوان‌تر (بین 30 تا 40 سال) را تحت تأثیر قرار دهد و تقریباً 5 درصد موارد در افراد زیر 65 سال رخ می‌دهد. اگرچه این بیماری یکسان است، اما علل شروع زودرس آلزایمر بسیار اندک است.

صرف نظر از علت دقیق آلزایمر، که هنوز به خوبی شناخته نشده است، دو علامت اصلی پاتولوژیک کلیدی برای آلزایمر هستند: پلاک‌های آمیلوئید و گره‌خوردگی، با گذشت زمان، این پروتئین‌های غیرطبیعی منجر به مرگ نورون‌ها می‌شوند که منجر به انقباض عمومی مغز (آتروفی قشر مغز) می‌شود که منجر به علائم آلزایمر و همچنین مرگ در عرض 9 سال پس از شروع علائم می‌شود.

علائم و نشانه های بیماری آلزایمر

از آنجایی که بیماری آلزایمر یک بیماری عصبی پیشرونده است که سلولهای مغز را به مرور از بین میبرد.، علائم در ابتدا ظریف و خفیف هستند، قبل از اینکه به تدریج در طی چند سال بدتر شوند. شروع، شدت و سرعت پیشرفت و همچنین زمان تا مرگ به طور قابل توجهی بین افراد مبتلا بسته به علت دقیق و مکانیسم درگیر متفاوت است.

علائم بیماری آلزایمر را می توان به سه مرحله تقسیم کرد:

1. علائم در مراحل اولیه

• از دست دادن ظریف حافظه مربوط به رویدادهای اخیر به عنوان مثال. فراموش کردن یک مکالمه یا رویداد اخیر، همچنین پرسش های مکرر و ناتوانی در انتخاب کلمات خاص در مکالمات

• تغییرات خفیف خلق و خو یا تغییرات رفتاری که برای فرد عادی نیست. اینها می توانند به صورت افزایش اضطراب و سردرگمی ظاهر شوند.

• سایر علائم شناختی ممکن است شامل دشواری در تصمیم گیری و مردد شدن بیشتر در موارد خاص باشد.

مهم است که توجه داشته باشید که جا انداختن اقلام یا فراموش کردن گهگاهی چیزها بخشی طبیعی از پیری است. با این حال، زمانی که این امر عادی می شود، اغلب نشانه زوال عقل است.

2. علائم مرحله میانی

• بدتر شدن
• از دست دادن حافظه که منجر به فراموشی نام افراد نزدیک و همچنین فراموشی چهره عزیزان می شود.

• تغییرات خلقی با افزایش اضطراب، ناامیدی و علائم رفتارهای تکراری یا تکانشی عمیق‌تر می‌شود.

• علائم افسردگی در کنار اضطراب، از جمله از دست دادن انگیزه

• در برخی موارد ممکن است نشانه هایی از هذیان و توهم وجود داشته باشد.

• بی خوابی و الگوهای خواب آشفته شایع هستند.

• ظهور مشکلات حرکتی از جمله آفازی (مشکلات گفتاری)

در این مرحله، فعالیت های روزمره زندگی مختل می شود و بیماران معمولاً به سطحی از مراقبت و کمک نیاز دارند، به ویژه با پیشرفت بیماری.

3. علائم اواخر مرحله

    همه علائم فوق شدیدتر می شوند، رفتاری، خلقی، حرکتی و شناختی، و پریشانی هم برای بیمار و هم برای مراقب.

• خشونت نسبت به مراقبین غیر معمول نیست و بیماران ممکن است به اطرافیان خود از جمله عزیزان خود مشکوک شوند.

• به دلیل مشکلات تغذیه، کاهش وزن شدید در برخی از بیماران ممکن است رخ دهد.

• با بدتر شدن مشکلات حرکتی، ممکن است اختلال شدید در گفتار، مشکل در قرار گرفتن خود، بی اختیاری ادرار و روده وجود داشته باشد.

در این مرحله، فعالیت های روزمره زندگی به شدت مختل می شود و بیماران معمولاً به مراقبت و کمک تمام وقت نیاز دارند. بیماران بیشتر از زندگی دور می شوند و علائم کاهش می یابد و در نهایت منجر به مرگ می شود.

در بسیاری از موارد، پیشرفت دوره بیماری می تواند توسط عوامل دیگری مستقل از آسیب شناسی آلزایمر افزایش یابد. اینها عبارتند از عفونت، سکته مغزی، صدمات سر و هذیان.

گاهی اوقات، برخی داروها نیز می توانند علائم زوال عقل را بدتر کنند. به طور کلی، مرگ بین 3 تا 9 سال پس از ظهور اولین علائم رخ می دهد. بین علائم بیماری آلزایمر و سایر اشکال زوال عقل همپوشانی زیادی وجود دارد. همچنین برای بیماران مبتلا به آلزایمر بالای 65 سال، علائم و آسیب شناسی زوال عقل عروقی را نیز تجربه می کنند، که اغلب در ابتدا با اختلال حرکتی مشخص تر ظاهر می شود.

پس می توان گفت: ابتدا اختلال شناختی خفیف و از دست دادن حافظه ظریف در رویدادهای اخیر پیش از پیشرفت به اختلال شناختی شدیدتر همراه با فراموشی عمیق، علاوه بر تغییرات شخصیتی، رفتاری و حرکتی که در نهایت منجر به مرگ می شود.

علل بیماری آلزایمر

علت دقیق اکثر موارد آلزایمر هنوز به طور کامل شناخته نشده است، با این حال، حدود 5 تا 10 درصد از همه موارد به دلیل تفاوت های ژنتیکی است که در حال حاضر به خوبی مشخص شده است.

ژنتیک

5 تا 10 درصد از همه موارد بیماری آلزایمر خانوادگی نامیده می شود و به دلیل جهش های ژنتیکی ارثی در ژن های کلیدی است. کمتر از 1درصد از همه موارد آلزایمر به دلیل توارث اتوزومال غالب و آلزایمر زودرس مرتبط با آن قبل از سن 65 سالگی است (این موارد بسیار نادر است).

سه ژن قطعی کلیدی (مستقیماً مسبب) با اشکال ژنتیکی آلزایمر مرتبط هستند: APP، PSEN1 و PSEN2. این ژن ها همگی در پردازش آمیلوئید و تولید پلاک های بتا آمیلوئید، مشخصه اصلی پاتولوژیک بیماری آلزایمر نقش دارند.

بنابراین، داشتن سابقه خانوادگی زوال عقل ممکن است نشان دهد که جهش‌های ژنتیکی خاصی ممکن است در مخزن ژنی خانواده وجود داشته باشد و شما ممکن است خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش دهید. در این صورت ممکن است غربالگری ژنتیک و مشاوره ژنتیک ارائه شود.

چندین ژن عامل خطر وجود دارند که با آلزایمر مرتبط هستند اما ثابت نشده اند. شایع‌ترین این ژن‌ها آلل APOE4 (شکل ژن APOE) است که بسته به وراثت آلل‌های APOE4، خطر ابتلا به آلزایمر را 3 تا 15 برابر افزایش می‌دهد. تخمین زده می شود که حدود 60 درصد از افراد مبتلا به آلزایمر حداقل یک آلل APOE4 دارند. داشتن آلل های APOE4 در ترکیب با سایر ژن های قطعی، یا سایر عوامل خطر (که در زیر به آنها اشاره شده است) ممکن است شدت و پیشرفت بیماری را تشدید کند.

سایر ژن های دخیل شامل جهش های اتوزومال غالب به ABCA7 و SORL1 است. همچنین تصور می شود که تغییرات آللی TREM2 (میکروگلیا دخیل) تا 3 برابر بیشتر خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را به همراه دارد. پلی مورفیسم های زیادی (تغییرات ژنتیکی ظریف؛ SNPs) در بیش از 20 ژن دیگر وجود دارد که با افزایش خطر ابتلا به آلزایمر مرتبط هستند.

عوامل خطر (محافظت کننده و مخرب)

جدای از علل ژنتیکی بیماری آلزایمر، مکانیسم دقیق چگونگی ایجاد آلزایمر هنوز به درستی شناخته نشده است، اگرچه چندین عامل خطر کلیدی دخیل هستند.

عوامل مرتبط با افزایش خطر آلزایمر

    سن بالا

از هر 6 نفر بالای 80 سال 1 نفر دچار زوال عقل است و خطر ابتلا به آلزایمر بعد از 65 سالگی هر 5 سال دو برابر می شود.

    صدمات سر

ارتباطی با آسیب های شدید سر و ایجاد آلزایمر وجود دارد. علاوه بر این، آسیب دیدگی سر در هنگام وجود زوال عقل در واقع می تواند علائم و پیش آگهی را بدتر کند.

    بیماری قلبی عروقی

عوامل سبک زندگی که با بیماری قلبی مرتبط هستند مانند دیابت، فشار خون بالا، سطح کلسترول خون بالا، سیگار کشیدن و چاقی نیز همگی با افزایش خطر زوال عقل عروقی (در درجه اول) و همچنین آلزایمر مرتبط هستند.

    سندرم داون

مبنای ژنتیکی سندرم داون (تریزومی 21) که دارای نسخه سوم کروموزوم 21 است، همچنین حامل یک نسخه اضافی از ژن APP است که بتا آمیلوئید تولید می کند. داشتن یک نسخه اضافی از ژن APP منجر به افزایش 50 درصدی در تولید آمیلوئید بیش از سطوح طبیعی می شود. بنابراین، افراد مبتلا به سندرم داون در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آلزایمر هستند.

    سایر عوامل خطر رایجی که ممکن است در ابتلا به آلزایمر نقش داشته باشند نیز عبارتند از داشتن سبک زندگی کم تحرک، کاهش شنوایی، استرس و افسردگی درمان نشده.

     اگر دیابت دارید، داروهای خود را ادامه دهید و تغییراتی در سبک زندگی فعال مانند مدیریت فشار خون و سطح قند خون خود ایجاد کنید.

    خود را از نظر ذهنی فعال نگه دارید – حتی چیزی به سادگی خواندن، انجام جدول کلمات متقاطع یا بازی سودوکو.

    بازی های تمرینی مغز تاثیر کوتاه مدت مفیدی در بهبود شناخت دارند. تنهایی و انزوای اجتماعی نیز می تواند خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش دهد، بنابراین داوطلب شدن در جوامع محلی یا انجام ورزش های گروهی مفید است.

تغییرات مغزی در بیماری آلزایمر

دو علامت پاتولوژیک کلیدی آلزایمر وجود دارد: پلاک‌های بتا آمیلوئید که در بافت مغز و اطراف عروق تشکیل می‌شوند (آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی) و گره خوردن در نورون‌های پروتئینی به نام تاو. اینها با هم به تخریب عصبی (مرگ نورون ها و اتصالات سیناپسی) کمک می کنند که منجر به انقباض (آتروفی) کلی ماده مغز در قشر و هیپوکامپ می شود.

مرگ نورون ها و آتروفی نواحی کلیدی مغز با پیشرفت بیماری و شدت علائم مرتبط است. در بین انواع زوال عقل همپوشانی های علامتی و پاتولوژیک زیادی وجود دارد. اجسام لوئی آلفا سینوکلئین (پروتئین کلیدی دخیل در بیماری پارکینسون و زوال عقل همراه با لیوی بادی) نیز گاهی در مغز بیماران آلزایمر یافت می شود. همچنین ممکن است پلاک های چربی (آترواسکلروز) در عروق مغز ایجاد شود که باعث زوال عقل عروقی و سکته می شود.

همچنین ممکن است وجود TDP-43 (پروتئین کلیدی بیماری نورون حرکتی) در مغز بیماران آلزایمر وجود داشته باشد. ترکیب دو یا چند دمانس با هم دمانس مختلط نامیده می شود و شایع ترین دمانس مختلط بیماری آلزایمر و دمانس عروقی است.

اکنون مشخص شده است که یک سوم موارد احتمالی آلزایمر بالای 85 سال ممکن است اصلاً آلزایمر نباشند. یک شکل تازه شناسایی شده از زوال عقل، به نام آنسفالوپاتی TDP-43 مرتبط با سن غالب لیمبیک یا LATE، علائمی را ایجاد می کند که تقریباً مشابه علائم AD در افراد مسن است، اما به جای آمیلوئید توسط پروتئین TDP-43 ایجاد می شود. این کشف پیامدهای عمده ای برای تشخیص صحیح، استراتژی های درمانی، پیش آگهی و برای دانشمندانی که مکانیسم ها و درمان های آلزایمر را تحقیق می کنند، دارد.

تشخیص بیماری آلزایمر

از دست دادن حافظه کوتاه مدت یا علائم ظریف و اولیه زوال عقل ممکن است نادیده گرفته شود یا به داروها، استرس، افسردگی و اضطراب نسبت داده شود، که می تواند AD را تقلید کند. با این حال، اگر این علائم به تدریج بدتر شوند و ادامه پیدا کنند، ممکن است نشانه ای از زوال عقل باشد.

متأسفانه، هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص آلزایمر یا هر نوع زوال عقل دیگری وجود ندارد. اگر پزشک عمومی شما نگران است که علائم ممکن است به دلیل زوال عقل باشد، ممکن است شما را به یک متخصص ارجاع دهد. معمولاً یک متخصص مغز و اعصاب علائم فیزیکی زوال عقل را ارزیابی می کند، در حالی که یک روانپزشک علائم شناختی را ارزیابی می کند. یک متخصص مغز و اعصاب همچنین ممکن است یک سی تی اسکن یا ام آر آی از مغز را برای ارزیابی هر گونه آسیب شناسی مغز برای رد یا تأیید تشخیص توصیه کند.

کلینیک ویستان با دارا بودن متخصصین مغز و اعصاب و دستگاههای پیشرفته و بروز خیلی راحت می تواند علائم زوال عقل را شناسایی کند و داروهای مرتبط را برای بیمار تجویز نمایند.

استراتژی های درمانی و پیش آگهی برای بیماری آلزایمر

در حال حاضر هیچ درمانی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد و هیچ درمان اصلی اصلاح کننده بیماری نیز وجود ندارد. با این حال، داروهای مختلفی وجود دارند که می توانند به طور موقت علائم را بهبود بخشند.

    مهارکننده های استیل کولین استراز (AChE)

سطح یک انتقال دهنده عصبی کلیدی، استیل کولین، تصور می شود که در بیماری آلزایمر کاهش می یابد. مهارکننده های AChE از تجزیه استیل کولین جلوگیری می کنند و در نتیجه سطح آن را در مغز افزایش می دهند. اینها شامل ریواستیگمین و دونپزیل است.

داروهای ضد افسردگی

    داروهای ضد افسردگی به عنوان مثال SSRI ها و آنتی سایکوتیک ها به عنوان مثال. ریسپریدون، مهارکننده های گلوتامات مانند ممانتین

این داروها فقط با کمک به درمان برخی از علائم بیماری را مدیریت می کنند. با این حال، هیچ یک از آنها علل و آسیب شناسی زمینه ای را درمان نمی کند. بیماری قلبی عروقی زمینه ای و عوامل خطر آن را می توان با استفاده از داروهای دیابت، فشار خون بالا، کلسترول بالا (مانند استاتین ها) و مشکلات قلبی (مانند آسپرین) اصلاح کرد.

رویکردهای غیر دارویی

توانبخشی شناختی در ارتباط با یک درمانگر آموزش دیده و همچنین مراقب، می توان به آرامی به اهداف شخصی مانند انجام کارهای روزمره دست یافت.

    تحریک شناختی

شرکت در فعالیت های اجتماعی و گروهی که می تواند به بهبود حافظه و مهارت های حل مسئله کمک کند.

    یادآوری

صحبت کردن فعالانه در مورد رویدادهای گذشته با استفاده از وسایل کمک بصری (مثلاً عکس) و موسیقی. این می تواند خلق و خوی و تندرستی را بهبود بخشد.

    همچنین ثابت شده است که موسیقی از گذشته باعث تحریک خاطرات فراموش شده و همچنین بهبود خلق و خو و رفتار می شود (اثر آرام بخش). همچنین باعث کاهش انزوای اجتماعی و تشویق به تعامل اجتماعی و در ابراز احساسات شده است. مانند داروها؛ که ممکن است در ترکیب با رویکردهای غیر دارویی مورد استفاده قرار گیرد، علائم فقط به طور موقت بهبود می یابند و سیر بیماری به تدریج بدتر می شود.

درمان ها و پیشگیری های جایگزین

درمان‌های جایگزین متعددی وجود دارند که تصور می‌شود به بیماران مبتلا به زوال عقل کمک می‌کنند، اگرچه شواهدی برای اثربخشی آن وجود ندارد. برخی از این موارد عبارتند از:

•     امگا 3  
•   جینکو بیلوبا
•     استاتین ها 
•    زردچوبه (کورکومین)
•     روغن نارگیل
•     نور درمانی روشن (در درمان اختلال خواب در بیماری آلزایمر)

اثربخشی این مکمل ها هنوز به طور کامل ثابت نشده است، اما این مکمل ها معمولاً اگر در حد اعتدال استفاده شوند، ضرری ندارند. مانند بسیاری از داروهای جایگزین، اکثر مطالعات در مقیاس بزرگ به نظر نمی رسد که هیچ اثر قابل توجهی از چنین داروهایی بر درمان مثبت شرایط سلامتی نشان دهد. هنگام بررسی داروهای جایگزین، بیماران و مراقبان نباید از داروها و درمان های معمولی به نفع داروهای جایگزین چشم پوشی کنند.

داروی آلزایمر

همان طور که گفته شد هیچ درمان شناخته شده ای برای بیماری آلزایمر وجود ندارد. با این حال، پزشک شما می تواند داروها و سایر روش های درمانی را برای کمک به کاهش علائم و به تاخیر انداختن پیشرفت بیماری تا زمانی که ممکن است توصیه کند.

برای آلزایمر زودرس تا متوسط، پزشک ممکن است داروهایی مانند دونپزیل (آریسپت) یا ریواستیگمین (اکسلون) را تجویز کند.

این داروها می توانند به حفظ سطوح بالای استیل کولین در مغز شما کمک کنند. این می تواند به سلول های عصبی مغز شما کمک کند تا سیگنال ها را بهتر ارسال و دریافت کنند. به نوبه خود، این ممکن است برخی از علائم آلزایمر را کاهش دهد. یک داروی جدیدتر به نام آدوکانوماب (Aduhelm) فقط برای کسانی که آلزایمر اولیه دارند توصیه می شود. تصور می‌شود که پلاک‌های پروتئینی که در اثر آلزایمر در مغز ایجاد می‌شوند را کاهش می دهد.

پزشک شما همچنین ممکن است داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب یا داروهای ضد روان پریشی را برای کمک به درمان علائم مرتبط با آلزایمر توصیه کند. این علائم بر اساس پیشرفت بیماری متفاوت است و می تواند شامل موارد زیر باشد:

•     افسردگی
•     مشکل در خوابیدن در شب
•     تحریک
•     توهمات

اگرچه نیازهای مراقبتی یک فرد مبتلا به آلزایمر در طول زمان افزایش می یابد، اما علائم دقیق آن از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود

سایر درمان های آلزایمر

علاوه بر دارو، تغییر سبک زندگی می تواند به شما در مدیریت بیماری کمک کند. به عنوان مثال، پزشک شما ممکن است استراتژی هایی را برای کمک به شما یا عزیزتان ایجاد کند:

•     ساده کردن وظایف
•     سردرگمی را محدود کنید
•     هر روز به اندازه کافی استراحت کنید
•     از تکنیک های آرام سازی استفاده کنید
•     یک محیط آرام ایجاد کنید

همراه با پزشکتان، مجموعه ای از متخصصان مغز و اعصاب و روانپزشکی می توانند به شما در حفظ کیفیت زندگی خود در تمام مراحل سفر آلزایمر کمک کنند. یک تیم مراقبتی برای آلزایمر ممکن است شامل موارد زیر باشد

•     متخصص تغذیه، برای حفظ یک رژیم غذایی متعادل و مغذی
•     داروساز، برای کمک به نظارت بر داروها
•     متخصص سلامت روان، که ممکن است با فرد مبتلا به آلزایمر و همچنین مراقبان او کار کند
•     مددکار اجتماعی، برای کمک به دسترسی به منابع و پشتیبانی

• مرکز مراقبت آسایشگاه، برای مدیریت علائم در یک محیط راحت و حمایتی در پایان زندگی

قبل از مصرف ویتامین E یا هر مکمل دیگری حتما با پزشک خود مشورت کنید. می تواند با برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری آلزایمر تداخل داشته باشد.

علاوه بر تغییر سبک زندگی، چندین روش درمانی جایگزین و مکمل وجود دارد که می توانید از پزشک خود در مورد آنها سوال کنید.

سخن پایانی

با توجه به اینکه آلزایمر یک بیماری مزمن و تدریجی است و هنوز درمان دائمی برای آن وجود ندارد، پیشگیری از بروز بیماری و کاهش عوامل خطر بسیار مهم است. برخی از این عوامل شامل سن، ژنتیک، سبک زندگی، بیماری‌های قلبی و عروقی، فشار خون بالا، دیابت، چاقی، سرطان و استفاده از الکل و مواد مخدر می‌باشند. به همین دلیل، توصیه می‌شود که از ابتدای دوران بالغیت تا پایان عمر، به سبک زندگی سالم توجه شود و عوامل خطر قابل کنترل بیماری کنترل شوند.